Nếu bạn đang gặp phải tình trạng internet chậm chạp và cảm thấy đã thử mọi cách nhưng vẫn chưa hiệu quả, đừng vội nản chí: vẫn còn một giải pháp có thể bạn chưa nghĩ tới. Việc thay đổi cài đặt DNS (Domain Name System) trên bộ định tuyến Wi-Fi hoặc máy tính của bạn có thể ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ internet – nhưng làm thế nào để biết nên thay đổi ở thiết bị nào cho hiệu quả tối ưu? Bài viết này sẽ phân tích chuyên sâu và đưa ra lời khuyên hữu ích, giúp bạn tối ưu DNS và cải thiện trải nghiệm mạng.
Tại Sao Vị Trí Cài Đặt DNS Lại Quan Trọng Đến Tốc Độ Internet?
Mỗi khi bạn nhấp vào một liên kết hoặc truy cập một trang web, thiết bị của bạn sẽ gửi yêu cầu đến máy chủ DNS để dịch tên miền của trang web đó (ví dụ: thuthuatonline.net) thành một địa chỉ IP (ví dụ: 192.168.1.1). Quá trình tra cứu này diễn ra chỉ trong vài mili giây, nhưng nếu máy chủ DNS của bạn phản hồi chậm, ngay cả một kết nối internet tốc độ cao cũng có thể khiến bạn cảm thấy mạng bị ì ạch. Bằng cách thay đổi DNS mặc định của nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP) sang một máy chủ DNS đáng tin cậy hơn, bạn có thể tăng tốc độ tra cứu địa chỉ, từ đó cải thiện đáng kể trải nghiệm duyệt web.
Kết quả kiểm tra tốc độ DNS sử dụng dịch vụ Cloudflare DNS, cho thấy hiệu suất cải thiện
Tác động của DNS thực sự rất rõ ràng: một máy chủ DNS chậm có thể cộng thêm hàng trăm mili giây vào thời gian tải của mỗi trang web, và con số này sẽ nhanh chóng tăng lên nếu bạn mở nhiều tab hoặc truyền phát nội dung (streaming).
Bạn có thể cài đặt DNS ở hai vị trí chính:
- Bộ định tuyến (Router): Tất cả các thiết bị trong mạng của bạn sẽ sử dụng cài đặt DNS mà bạn chọn trên router, trừ khi bạn ghi đè cài đặt này trên một thiết bị cụ thể.
- Trên từng thiết bị (Per-device): Chỉ riêng máy tính, điện thoại hoặc máy tính bảng đó sử dụng máy chủ DNS bạn đã chọn; tất cả các thiết bị khác vẫn sử dụng cài đặt DNS mặc định của router.
Bộ định tuyến của bạn đóng vai trò là “người điều phối giao thông” cho mạng gia đình. Nếu bạn đặt DNS trên router, mọi thiết bị đều nhận được cách xử lý tương tự. Tuy nhiên, việc đặt DNS trực tiếp trên máy tính sẽ bỏ qua DNS của router và giao tiếp trực tiếp với máy chủ DNS bạn đã chọn. Sự khác biệt này có thể quan trọng hơn bạn nghĩ, đặc biệt nếu bạn có nhiều loại thiết bị hoặc sử dụng mạng cho việc truyền phát video hoặc duyệt web chuyên sâu. Một máy chủ DNS chậm có thể gây trì hoãn việc truy cập các trang web và dịch vụ.
DNS Trên Router Hay Máy Tính: Thử Nghiệm Thực Tế Cho Tốc Độ Internet Nhanh Hơn
Để kiểm tra xem thiết lập nào cung cấp thời gian phân giải DNS nhanh hơn, tôi đã sử dụng lệnh Resolve-DnsName của Microsoft PowerShell và tạo một script PowerShell để tự động hóa việc đo thời gian tra cứu cho các trang web tôi truy cập thường xuyên nhất, chẳng hạn như YouTube, Netflix, Twitch, Gmail và một số trang khác. Tôi đã thử nghiệm cả thời gian tra cứu ban đầu (chưa có bộ nhớ đệm – uncached) và thời gian tra cứu lặp lại (đã có bộ nhớ đệm – cached) để có được cái nhìn rõ ràng về hiệu suất của cả hai thiết lập. Trong các thử nghiệm này, tôi đã sử dụng Google Public DNS (8.8.4.4), vì đây là một trong những nhà cung cấp DNS lớn nhất và có kết nối tốt nhất.
Tốc Độ Kết Nối Ban Đầu (Uncached)
Biểu đồ so sánh tốc độ tra cứu DNS ban đầu (uncached) giữa cài đặt trên router và cài đặt trực tiếp trên máy tính
Khi tôi truy cập một trang web lần đầu tiên với bộ nhớ đệm DNS trống, việc cấu hình máy chủ DNS trực tiếp trên máy tính của tôi luôn mang lại thời gian tra cứu nhanh hơn. Dữ liệu thử nghiệm đã chứng minh điều này. Ví dụ, khi tôi truy vấn YouTube hoặc Netflix sử dụng Google DNS được đặt trên router, thời gian tra cứu thường dao động từ 64 đến 68 mili giây. Tuy nhiên, khi tôi cấu hình Google DNS trực tiếp trên PC của mình, các lần tra cứu tương tự đã giảm xuống khoảng 58 đến 62 mili giây.
Để kiểm tra tốc độ kết nối ban đầu nhiều lần, tôi phải liên tục xóa bộ nhớ đệm DNS trên PC chạy Windows và khởi động lại dnsmasq trên router (một trình chuyển tiếp DNS nhẹ được nhiều router sử dụng). Sau một vài thử nghiệm, kết nối trực tiếp từ PC đến máy chủ DNS dường như luôn nhanh hơn một cách nhất quán, mặc dù chỉ nhanh hơn vài mili giây.
Nhìn chung, việc kết nối trực tiếp từ PC đến máy chủ DNS đã cải thiện tốc độ tra cứu, nhưng vài mili giây đó không tạo ra sự khác biệt đáng kể nào. Tôi không thể nhận biết được sự khác biệt khi truy cập các trang web trên trình duyệt của mình, đặc biệt là vì các yếu tố khác như thời gian phản hồi của máy chủ và tài nguyên tải trang mất nhiều thời gian khác nhau. Tuy nhiên, nếu bạn chỉ muốn tốc độ DNS nhanh nhất có thể, việc cài đặt DNS trực tiếp trên PC sẽ mang lại kết quả tốt hơn một chút.
Hiệu Suất Khi Có Bộ Nhớ Đệm (Cached)
Nhưng điều gì sẽ xảy ra sau lần truy cập đầu tiên, khi tính năng bộ nhớ đệm DNS phát huy tác dụng? Đây là lúc bộ nhớ đệm DNS của router thực sự có thể tỏa sáng, mặc dù không theo cách bạn mong đợi. Khi địa chỉ của một trang web đã được lưu vào bộ nhớ đệm — dù bởi router hay bởi Windows — các lần tra cứu lặp lại sẽ nhanh hơn rất nhiều.
Biểu đồ thể hiện tốc độ tra cứu DNS khi đã có bộ nhớ đệm (cached) trên cả router và máy tính, cho thấy sự cải thiện đáng kể
Với router xử lý DNS và bộ nhớ đệm được bật, thời gian tra cứu Google DNS đã giảm xuống chỉ còn 10–14 mili giây. Khi bộ nhớ đệm DNS của Windows hoạt động, thời gian tra cứu thậm chí còn giảm thấp hơn, đôi khi chỉ còn 6–8 mili giây. Trong thực tế, cả hai thiết lập đều mang lại cảm giác cực kỳ nhanh chóng cho các lần truy cập lặp lại. Mặc dù việc đặt DNS trực tiếp trên PC vẫn nhỉnh hơn so với DNS của router, khả năng của router trong việc lưu bộ nhớ đệm DNS từ tất cả các thiết bị trong mạng vượt trội hơn nhiều so với vài mili giây mà bạn có được từ việc đặt DNS trên một thiết bị. Bằng cách tập trung tất cả bộ nhớ đệm DNS của bạn trên router, tất cả các thiết bị khác đều được hưởng lợi từ các địa chỉ đã được phân giải mà không nhất thiết phải truy cập trang web thêm vài lần nữa.
Nhìn chung, mạng của bạn có thể sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian hơn khi cài đặt DNS trên router, đặc biệt là khi nói đến việc lưu bộ nhớ đệm địa chỉ.
Trải Nghiệm Thực Tế Khi Streaming Và Chơi Game
Đối với các trò chơi trực tuyến, tốc độ DNS chủ yếu ảnh hưởng đến tốc độ bạn kết nối với máy chủ hoặc trận đấu. Một khi bạn đã vào game, DNS hầu như không đóng vai trò gì trong ping hoặc độ trễ của bạn, vì nó chỉ giúp phát hiện máy chủ ban đầu hoặc ghép trận. Tuy nhiên, nếu bạn chơi nhiều game khác nhau hoặc thường xuyên chuyển đổi máy chủ, một DNS nhanh có thể giúp bạn tiết kiệm vài giây trong thời gian ghép trận và đăng nhập.
Tôi đã thử nghiệm điều này với các trò chơi như League of Legends và Dragon Nest. Thay đổi DNS trên PC của tôi có thể đã cải thiện thời gian đăng nhập và ghép trận, nhưng một khi trò chơi bắt đầu, không có sự khác biệt nào về ping hoặc độ mượt mà của gameplay. Nếu bạn đang tìm cách giảm ping, hãy tập trung vào nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP) và chất lượng kết nối của bạn, chứ không phải DNS.
Mỗi Phương Pháp Ảnh Hưởng Đến Thiết Bị Của Bạn Như Thế Nào?
Khi bạn thay đổi cài đặt DNS của mình, việc bạn thực hiện nó ở đâu có thể định hình cách mọi thiết bị trên mạng của bạn hoạt động.
DNS Chỉ Trên Router: Cài Đặt Một Lần, Dùng Cho Mọi Thiết Bị
Đặt DNS trên router có nghĩa là mọi thiết bị trong nhà tôi, bao gồm điện thoại, máy tính bảng, TV thông minh và máy chơi game, đều sử dụng cùng một máy chủ DNS nhanh. Tôi không cần phải tùy chỉnh từng thiết bị, và khách ghé thăm cũng tự động nhận được trải nghiệm cải thiện tương tự.
Cách tiếp cận này cũng ngăn các thiết bị quay trở lại sử dụng máy chủ DNS chậm của ISP. Hơn nữa, bộ nhớ đệm của router đã tăng tốc các lần truy cập lặp lại cho mọi người trong mạng. Nếu một thành viên trong gia đình tải một trang web trên thiết bị của họ, trang đó cũng sẽ mở nhanh hơn cho tôi nhờ vào bộ nhớ đệm. Nhưng cũng có những đánh đổi:
- Không tùy chỉnh từng thiết bị: Máy tính chơi game của tôi không thể sử dụng một DNS chuyên biệt cho game trong khi phần còn lại của ngôi nhà sử dụng một nhà cung cấp ưu tiên quyền riêng tư.
- Phụ thuộc vào router: Nếu router khởi động lại, dữ liệu DNS đã lưu trong bộ nhớ đệm sẽ bị xóa, gây ra một sự chậm trễ ngắn cho đến khi bộ nhớ đệm được xây dựng lại.
Dù vậy, đây vẫn là một lựa chọn tuyệt vời.
DNS Chỉ Trên Thiết Bị Cụ Thể: Kiểm Soát Chuyên Sâu, Yêu Cầu Nhiều Công Sức Hơn
Đặt DNS trên từng thiết bị riêng lẻ cho phép tôi tối ưu hóa cho từng trường hợp sử dụng. Máy tính xách tay làm việc của tôi sử dụng DNS chặn phần mềm độc hại của Cloudflare (1.1.1.1), TV phòng khách của tôi cố định với Google DNS hoặc Smart DNS để truyền phát, và điện thoại của tôi chuyển đổi DNS tùy thuộc vào việc tôi đang sử dụng Wi-Fi hay dữ liệu di động.
Thiết lập này mang lại cho tôi tốc độ tra cứu DNS nhanh nhất có thể trên các thiết bị chính và cho phép tôi thử nghiệm các tính năng bảo mật và quyền riêng tư. Nhưng việc thiết lập cũng tốn nhiều công sức hơn. Với hàng chục thiết bị, việc quản lý các cài đặt riêng lẻ trở nên tẻ nhạt. Các thành viên trong gia đình đôi khi quên cập nhật DNS của họ sau khi thay đổi mạng, dẫn đến tốc độ không nhất quán và đôi khi gây khó chịu.
Cuối cùng, lựa chọn giữa DNS trên toàn router và DNS cấp độ thiết bị không chỉ là về tốc độ — mà còn là về mức độ kiểm soát bạn muốn và mức độ công sức bạn sẵn sàng bỏ ra để giữ cho mạng của bạn hoạt động theo ý muốn.
Cài Đặt DNS Nào Phù Hợp Với Bạn?
Một người đang sử dụng điện thoại di động để truy cập và cấu hình bộ định tuyến Wi-Fi
Vậy, thiết lập DNS nào phù hợp với bạn? Về mặt tốc độ, bạn sẽ có được thời gian tra cứu DNS nhanh hơn bằng cách đặt DNS trực tiếp trên PC của mình. Điều này là do PC của bạn bỏ qua việc phải gửi yêu cầu đến router để tra cứu DNS, cho phép nó phân giải địa chỉ cục bộ. Tuy nhiên, lợi thế tốc độ này rất nhỏ đến mức bạn có thể sẽ không cảm nhận được sự khác biệt. Thành thật mà nói, sau tất cả các thử nghiệm của tôi, việc sử dụng cả DNS cấp độ router và PC cùng nhau là cách tốt nhất để tối đa hóa những gì mạng của bạn có thể làm.
Cài đặt DNS trên router cung cấp cho mọi thiết bị trong nhà bạn một nền tảng nhanh chóng và đáng tin cậy. Điều đó có nghĩa là bạn chỉ cần cấu hình mọi thứ một lần, và đột nhiên điện thoại, máy tính xách tay, máy tính bảng và TV thông minh của bạn đều được hưởng lợi từ hiệu suất và quyền riêng tư DNS tốt hơn. Bộ nhớ đệm DNS của router cũng tăng tốc các lần truy cập lặp lại cho mọi người, vì vậy cả gia đình sẽ có trải nghiệm mượt mà hơn khi truy cập lại các trang web hoặc dịch vụ truyền phát yêu thích của họ.
Nhưng đó mới chỉ là một nửa câu chuyện. Bằng cách đặt DNS trực tiếp trên các thiết bị cụ thể, bạn mở khóa một cấp độ linh hoạt hoàn toàn mới. Ví dụ, tôi sử dụng Smart DNS để vượt qua các hạn chế địa lý đối với nội dung trên TV truyền phát của mình. Tôi không thể đặt DNS đặc biệt này trên router của mình vì nó khá chậm trong việc phân giải địa chỉ và sẽ ảnh hưởng đến tất cả các thiết bị của tôi. Nhưng nếu tôi chỉ đặt nó trên TV thông minh hoặc PC của mình, chỉ thiết bị đó bị ảnh hưởng bởi DNS chậm hơn.
Mặc dù DNS chậm hơn là một sự đánh đổi chấp nhận được để truy cập nội dung bị khóa khu vực, nhưng điều này không nên là cài đặt mặc định cho tất cả các thiết bị trong mạng của bạn. Bằng cách cẩn thận đặt DNS đặc biệt trên các thiết bị cụ thể, các thiết bị đó có thể truy cập các chức năng nhất định, trong khi mọi thứ khác trong nhà bạn tiếp tục tận hưởng tốc độ của DNS đã đặt trên router.
Một lợi thế lớn khác của việc cài đặt DNS trên máy tính của bạn là thử nghiệm các nhà cung cấp DNS mới trước khi triển khai chúng cho toàn bộ mạng của bạn. Có thể bạn muốn xem liệu một dịch vụ mới có thực sự nhanh hơn, đáng tin cậy hơn hay cung cấp quyền riêng tư tốt hơn hay không. Bằng cách thử nghiệm nó trên PC của bạn trước, bạn có thể thử nghiệm mà không có bất kỳ rủi ro nào đối với phần còn lại của thiết bị. Nếu có gì đó không hoạt động đúng, việc chuyển đổi trở lại rất dễ dàng — không cần phải khắc phục sự cố cho cả nhà.
Cách tiếp cận kết hợp này cũng có nghĩa là bạn có thể tùy chỉnh DNS cho các nhu cầu cụ thể. Muốn tăng cường bảo mật trên máy tính xách tay làm việc của bạn? Hãy đặt nó sử dụng DNS chặn phần mềm độc hại. Cần độ trễ thấp nhất cho việc chơi game? Hãy trỏ PC chơi game của bạn đến máy chủ DNS nhanh nhất mà bạn có thể tìm thấy. Trong khi đó, mọi người khác ở nhà vẫn được hưởng lợi từ thiết lập của router, và bạn không phải quản lý hàng tá cấu hình khác nhau.
Trong thực tế, việc kết hợp cài đặt DNS cấp độ router và cấp độ thiết bị mang lại cho bạn những điều tốt nhất của cả hai thế giới: cải thiện rộng rãi cho mọi người và các điều chỉnh mục tiêu nơi bạn cần nhất. Đây là cách linh hoạt và bền vững nhất để giữ cho mạng của bạn nhanh chóng, linh hoạt và sẵn sàng cho bất cứ điều gì bạn muốn thực hiện — dù là truyền phát, chơi game, làm việc hay chỉ đơn giản là duyệt web. Hãy chia sẻ ý kiến của bạn về cách bạn tối ưu DNS cho mạng gia đình dưới phần bình luận nhé!
