Trước đây, khái niệm về mã hóa thường khiến tôi cảm thấy phức tạp với vô số thuật ngữ kỹ thuật. Tuy nhiên, sau khi đi sâu tìm hiểu và tự mình trải nghiệm, tôi nhận ra rằng mã hóa thực sự rất đơn giản để sử dụng và cực kỳ thiết thực cho cuộc sống hàng ngày. Việc bảo vệ thông tin cá nhân ngày nay không còn là lựa chọn mà là một yếu tố sống còn, và mã hóa chính là chìa khóa giúp bạn làm chủ an toàn dữ liệu của mình.
Mã Hóa Hoạt Động Như Thế Nào Để Bảo Vệ Dữ Liệu Của Bạn?
Mã hóa là quá trình giữ an toàn cho dữ liệu bằng cách biến đổi chúng thành một dạng mã hóa mà chỉ người có mật khẩu hoặc khóa chính xác mới có thể giải mã. Khi bạn mã hóa một tệp tin hay tin nhắn, bạn đang xáo trộn thông tin đó để nó trở thành vô nghĩa đối với bất kỳ ai khác. Chỉ những người có khóa phù hợp mới có thể chuyển đổi lại thành dạng đọc được, từ đó bảo vệ dữ liệu riêng tư của bạn, dù bạn đang gửi đi hay chỉ đơn thuần lưu trữ.
Song song với mã hóa, hashing (băm) là một quá trình quan trọng khác thường được sử dụng trong bảo mật dữ liệu. Thay vì khóa và mở khóa thông tin, hashing tạo ra một “dấu vân tay” duy nhất cho dữ liệu của bạn. Nó lấy thông tin của bạn và chạy qua một thuật toán, cho ra một chuỗi số và chữ cái đại diện cho dữ liệu gốc. Bạn không thể sử dụng một hash để khôi phục dữ liệu gốc, nhưng bạn có thể dùng nó để xác minh xem dữ liệu có bị thay đổi hay không. Ví dụ, nếu bạn tải xuống một tệp tin, bạn có thể so sánh hash của nó với hash gốc để đảm bảo không có gì bị giả mạo.
Tóm lại, mã hóa giữ cho thông tin của bạn riêng tư và cho phép bạn mở khóa sau này bằng khóa phù hợp. Hashing giúp xác minh rằng dữ liệu của bạn không bị thay đổi. Cả hai quá trình này đều hoạt động âm thầm ở phía sau, và bạn không cần phải hiểu tất cả các chi tiết kỹ thuật để hưởng lợi từ chúng.
Ngày nay, có rất nhiều công cụ sẵn có để mã hóa, giải mã, hashing và quản lý khóa giúp giữ an toàn cho dữ liệu của bạn. Dưới đây là một số lựa chọn hàng đầu của tôi để dễ dàng mã hóa các tệp tin, USB và email.
Mã Hóa Tệp Tin Nén Nhanh Chóng Với 7-Zip
Tôi chọn 7-Zip vì nó miễn phí, đáng tin cậy và thường có sẵn trên hầu hết các máy tính Windows. Mã hóa tệp tin với 7-Zip dễ hơn tôi nghĩ rất nhiều, và giờ đây tôi sử dụng nó bất cứ khi nào muốn giữ riêng tư các tệp và tài liệu trước khi lưu trữ hoặc gửi cho ai đó.
Đây là cách tôi thực hiện: Tôi nhấp chuột phải vào tệp hoặc thư mục muốn bảo vệ, sau đó chọn 7-Zip và chọn Add to archive (Thêm vào kho lưu trữ). Trong cửa sổ bật lên, tôi luôn chuyển định dạng lưu trữ từ ZIP sang 7z. Định dạng 7z cung cấp bảo mật mạnh hơn và các tính năng mã hóa nâng cao so với định dạng ZIP mặc định.
Tùy chọn thêm vào kho lưu trữ trong 7-Zip, chọn định dạng 7z để mã hóa tệp tin
Tiếp theo, tôi đặt một mật khẩu. Tôi luôn đảm bảo sử dụng mật khẩu dài ít nhất 12 ký tự, kết hợp chữ cái viết hoa và viết thường, số và ký hiệu. Một mật khẩu mạnh là cực kỳ quan trọng. Hãy nhớ rằng, dù công nghệ mã hóa có tốt đến đâu, một mật khẩu yếu có thể làm hỏng tất cả.
Tôi cũng đánh dấu vào ô Encrypt file names (Mã hóa tên tệp). Điều này không chỉ ẩn nội dung tệp của bạn mà còn ẩn cả tên của chúng. Nếu bạn bỏ qua bước này, ai đó vẫn có thể nhìn thấy tên của các tệp, ngay cả khi họ không thể mở chúng.
Thiết lập mật khẩu mạnh và tùy chọn mã hóa tên tệp trong 7-Zip để bảo mật tối đa
Phương pháp mã hóa được đặt mặc định là AES-256, đây là tiêu chuẩn được sử dụng bởi các cơ quan chính phủ. Tôi giữ nguyên cài đặt này vì nó đã được kiểm chứng và không làm chậm quá trình.
Sau khi nhấp OK, 7-Zip sẽ tạo kho lưu trữ đã mã hóa trong cùng thư mục với các tệp gốc của tôi. Thường thì chỉ mất vài giây. Tôi luôn kiểm tra các kho lưu trữ đã mã hóa của mình bằng cách thử mở chúng, chỉ để đảm bảo rằng tôi nhớ mật khẩu và mọi thứ hoạt động bình thường.
Để tăng cường bảo mật, tôi không bao giờ gửi tệp đã mã hóa và mật khẩu qua cùng một kênh. Nếu tôi gửi email kho lưu trữ cho ai đó, tôi sẽ chia sẻ mật khẩu qua điện thoại hoặc tin nhắn. Bằng cách đó, ngay cả khi ai đó chặn được email, họ cũng không thể truy cập vào các tệp.
Một khi bạn đã quen, việc mã hóa với 7-Zip sẽ trở thành thói quen. Đó là một cách đơn giản để giữ cho các tệp riêng tư của bạn thực sự riêng tư.
Mã Hóa Ổ USB Với BitLocker Tích Hợp Sẵn Trong Windows
Sau khi tìm hiểu cách mã hóa ổ cứng bằng BitLocker trên Windows 11, tôi nhận ra mình cũng cần mã hóa các ổ USB, vì tôi đã làm mất quá nhiều trong những năm qua. Những thiết bị nhỏ này rất dễ thất lạc, và tôi không muốn bất kỳ ai tình cờ truy cập vào các tệp cá nhân của mình. BitLocker, được tích hợp sẵn trong Windows, hóa ra là cách đơn giản nhất để giữ an toàn cho mọi thứ trên ổ đĩa của tôi.
Thiết lập BitLocker khá đơn giản. Tôi cắm ổ USB vào và mở File Explorer. Sau đó, tôi nhấp chuột phải vào ổ đĩa và chọn Turn on BitLocker (Bật BitLocker). Trên Windows 11, đôi khi tôi phải nhấp vào Show more options (Hiện thêm tùy chọn) để thấy lựa chọn này.
BitLocker chuẩn bị ổ đĩa để mã hóa, thường chỉ mất một hoặc hai phút. Sau đó, nó yêu cầu tôi đặt mật khẩu. Tôi luôn sử dụng một mật khẩu mạnh, độc nhất và khác với những mật khẩu tôi dùng cho các tài khoản của mình. Vì tôi sẽ cần nhập mật khẩu này mỗi khi mở khóa ổ đĩa, tôi đảm bảo đó là thứ tôi có thể nhớ nhưng vẫn khó đoán.
Nhập mật khẩu để mã hóa ổ USB bằng BitLocker trên Windows
Tiếp theo, BitLocker hỏi tôi muốn lưu khóa khôi phục ở đâu. Khóa này rất quan trọng. Nếu tôi quên mật khẩu, khóa khôi phục là cách duy nhất để lấy lại các tệp của tôi. Tôi lưu nó ở một vị trí an toàn, chẳng hạn như bộ nhớ đám mây hoặc một bản sao in được cất giữ ở nhà.
BitLocker sau đó cho phép tôi chọn mức độ mã hóa của ổ đĩa. Đối với một ổ đĩa mới, tôi chọn mã hóa chỉ không gian đã sử dụng, vì nó nhanh hơn. Nếu ổ đĩa đã có tệp trên đó, tôi chọn mã hóa toàn bộ ổ đĩa để đảm bảo không có gì bị bỏ sót không được bảo vệ.
Ngoài ra còn có một tùy chọn cho khả năng tương thích mã hóa. Tôi luôn chọn Compatible Mode (Chế độ tương thích), để ổ đĩa hoạt động trên bất kỳ máy tính Windows nào, không chỉ những máy mới nhất. Điều này giúp tôi tránh được rắc rối nếu cần sử dụng ổ đĩa trên một máy cũ hơn.
Khi tôi xác nhận mọi thứ, BitLocker bắt đầu mã hóa. Đối với các ổ đĩa lớn hơn, quá trình này có thể mất một chút thời gian, nhưng tôi vẫn có thể tiếp tục sử dụng máy tính của mình trong suốt quá trình. Khi hoàn tất, tôi sẽ thấy biểu tượng ổ khóa trên ổ đĩa trong File Explorer, cho thấy nó đã được bảo vệ.
Sau khi thiết lập, việc sử dụng một ổ đĩa đã mã hóa rất dễ dàng. Khi tôi cắm nó vào một máy tính Windows, BitLocker sẽ yêu cầu mật khẩu của tôi. Tôi cũng có thể đặt nó tự động mở khóa trên PC chính của mình, nhưng tôi cẩn thận với điều này vì nó làm giảm bảo mật.
Dễ sử dụng có lẽ là một trong những lý do lớn nhất tôi sử dụng BitLocker. Nó dễ đến mức tôi thực sự không có lý do gì để không mã hóa các ổ USB cá nhân của mình. Giờ đây, ngay cả khi tôi làm mất một ổ đĩa, tôi biết các tệp của mình được bảo vệ và dữ liệu cá nhân của tôi không thể dễ dàng truy cập bên ngoài máy Windows của tôi.
Cách Tôi Mã Hóa Email Bằng PGP
Khi tôi muốn tin nhắn của mình hoàn toàn riêng tư, ngay cả với các nhà cung cấp email, tôi sử dụng mã hóa PGP với Kleopatra. Có những cách khác để gửi email được mã hóa PGP trên Linux, nhưng tôi chọn Kleopatra vì tôi đang sử dụng Windows. Việc thiết lập có thể tốn một chút công sức, nhưng một khi đã quen, quá trình này rất đơn giản và mang lại cho bạn sự riêng tư đầu cuối thực sự.
Đầu tiên, tôi tải xuống và cài đặt gói Gpg4win, trong đó có Kleopatra. Sau khi mở Kleopatra, tôi tạo cặp khóa của riêng mình bằng cách nhập tên, email và một cụm mật khẩu mạnh. Kleopatra tạo ra hai khóa cho tôi: một khóa công khai mà tôi có thể chia sẻ với bất kỳ ai muốn gửi cho tôi tin nhắn đã mã hóa, và một khóa riêng tư mà tôi giữ an toàn trên máy tính của mình.
Tạo cặp khóa PGP mới trong Kleopatra, nhập thông tin cá nhân để bắt đầu mã hóa email
Khi tôi muốn gửi một tin nhắn đã mã hóa, tôi thường viết nó trong Notepad. Sau đó, trong Kleopatra, tôi nhấp vào nút Sign/Encrypt (Ký/Mã hóa) và chọn tệp văn bản chứa tin nhắn của tôi. Tôi đánh dấu vào ô Encrypt with password (Mã hóa bằng mật khẩu) và nhập một mật khẩu mà tôi sẽ chia sẻ với người nhận. Sau khi nhấp Encrypt, Kleopatra tạo một tệp đã mã hóa PGP mới.
Mã hóa một tệp tin văn bản với Kleopatra, lựa chọn bảo vệ bằng mật khẩu
Tôi có thể gửi tệp đã mã hóa này qua email. Để mở nó, người nhận chỉ cần Kleopatra và mật khẩu tôi đã đặt. Họ nhấp chuột phải vào tệp PGP, chọn Open with Kleopatra, và nhập mật khẩu. Kleopatra sau đó giải mã tệp và hiển thị tin nhắn gốc.
Giải mã tin nhắn đã mã hóa PGP bằng cách nhập mật khẩu trong ứng dụng Kleopatra
Cả hai người đều cần có Kleopatra hoặc một công cụ PGP tương tự, và họ cần biết mật khẩu hoặc cụm mật khẩu. Để chia sẻ cụm mật khẩu một cách an toàn, tôi có thể thông báo cho người nhận qua gặp mặt trực tiếp hoặc một cuộc gọi bảo mật (sử dụng Signal hoặc WhatsApp), và sau đó đính kèm một cụm mật khẩu mới cho mỗi tệp PGP tôi gửi.
Ngoài các tin nhắn đơn giản, PGP cũng có thể được sử dụng để mã hóa tất cả các loại tệp, chẳng hạn như PDF, bản ghi âm, video và phần mềm. Vì vậy, những thứ như tài liệu pháp lý, hồ sơ tài chính hoặc ý tưởng triệu đô la tiếp theo của bạn chắc chắn rất đáng để mã hóa bằng PGP khi gửi chúng qua email.
Một khi tôi bắt đầu sử dụng các công cụ này trong thói quen hàng ngày của mình, tôi nhận ra việc giữ an toàn cho các tệp và tin nhắn riêng tư của mình dễ dàng đến thế nào. Dù là khóa chặt các kho lưu trữ, bảo vệ ổ USB, hay gửi email nhạy cảm, mã hóa giờ đây giống như một bước đơn giản khác để bảo vệ cuộc sống số của tôi. Nếu bạn còn ngần ngại thử, tôi có thể khẳng định rằng việc dành vài phút để học là rất xứng đáng. Tương lai của bạn sẽ cảm ơn bạn vì đã biến sự riêng tư thành một thói quen.
