Trong thế giới công nghệ số ngày nay, các tệp thực thi (EXE) độc hại là một trong những mối đe dọa phổ biến nhất mà tội phạm mạng thường lợi dụng để phát tán phần mềm độc hại, mã độc tống tiền (ransomware) hoặc phần mềm gián điệp (spyware). Để bảo vệ thiết bị của bạn khỏi nguy cơ lây nhiễm, việc trang bị kiến thức để nhận biết và kiểm tra file EXE độc hại trước khi sử dụng là vô cùng cần thiết. Nếu bạn nghi ngờ một file có thể không an toàn, có một số phương pháp hiệu quả để kiểm tra nó.
1. Kiểm Tra Tên File, Phần Mở Rộng, Kích Thước và Nguồn Gốc
Việc kiểm tra các thuộc tính cơ bản của một file có thể giúp bạn xác định các tệp EXE tiềm ẩn nguy hiểm. Hãy bắt đầu bằng cách xem xét tên file và phần mở rộng của nó. Nếu file có tên chung chung như “install.exe” hoặc “update.exe” thay vì tên bạn mong đợi, hoặc nếu nó sử dụng phần mở rộng kép (ví dụ: “file.pdf.exe”), đây có thể là dấu hiệu đáng báo động.
Kích thước file cũng là một chỉ báo quan trọng. Các file quá nhỏ hoặc quá lớn một cách bất thường so với kích thước điển hình của chương trình mà bạn mong đợi có thể là file độc hại. Để giảm thiểu rủi ro lây nhiễm, hãy luôn tải file từ các nguồn chính thức và tránh mở các file thực thi nhận được qua email không mong muốn hoặc các liên kết trên mạng xã hội.
2. Quét File Bằng Phần Mềm Diệt Virus
Nếu bạn cố gắng mở hoặc tải một file EXE và phần mềm diệt virus của bạn đưa ra cảnh báo, hãy coi đó là một dấu hiệu cực kỳ nghiêm trọng. Thay vì tải về ngay lập tức, hãy thực hiện quét file cụ thể bằng Microsoft Defender hoặc phần mềm diệt virus của bên thứ ba. Để làm điều này, bạn chỉ cần nhấp chuột phải vào file và chọn tùy chọn quét với chương trình diệt virus đã cài đặt trên máy.
Quét một file bằng Malwarebytes trên Windows
Nếu quá trình quét gắn cờ file là đáng ngờ hoặc độc hại, hãy xóa nó ngay lập tức để bảo vệ hệ thống của bạn. Đừng bao giờ chạy một file đáng ngờ với suy nghĩ “chỉ để xem” nó có an toàn không; hành động này có thể dẫn đến mất cắp dữ liệu, lây nhiễm phần mềm độc hại và nhiều vấn đề bảo mật nghiêm trọng khác. Hơn nữa, hãy luôn giữ phần mềm diệt virus của bạn được kích hoạt để nhận cảnh báo tức thì nếu bất kỳ file tiềm ẩn nguy hiểm nào xâm nhập vào máy tính của bạn. Mặc dù Windows Defender thường phát hiện các mối đe dọa và cảnh báo tự động, nhiều chuyên gia bảo mật vẫn khuyến nghị cài đặt thêm một phần mềm diệt virus của bên thứ ba để tăng cường lớp bảo vệ.
3. Phân Tích File Bằng VirusTotal Online
Nếu bạn muốn kiểm tra xem một file thực thi có độc hại hay không mà không cần tải nó về máy, hãy thử sử dụng VirusTotal. Đây là một công cụ trực tuyến quét các file và URL bằng cách sử dụng nhiều công cụ diệt virus và cơ sở dữ liệu khác nhau để cung cấp báo cáo chi tiết về các mối đe dọa tiềm ẩn. Việc này có thể giúp bạn ngăn chặn việc tải về một file EXE độc hại ngay từ đầu.
Để sử dụng công cụ này, bạn thực hiện như sau:
- Truy cập trang web VirusTotal.
- Chọn tab URL, dán đường dẫn nơi file được lưu trữ và nhấn Enter. VirusTotal sau đó sẽ hiển thị kết quả từ vô số công cụ diệt virus.
Nếu VirusTotal phát hiện các mối đe dọa, hãy tránh tải file đó. Trường hợp bạn đã tải file về, bạn cũng có thể tải trực tiếp file lên VirusTotal để quét tìm các lây nhiễm.
4. Kiểm Tra Chữ Ký Số Của File EXE
Bạn cũng có thể xác minh tính xác thực của một file EXE bằng cách kiểm tra chữ ký số của nó. Chữ ký số về cơ bản là “con dấu chấp thuận” từ nhà phát hành phần mềm, xác nhận rằng file chưa bị thay đổi kể từ khi được ký. Bạn cần hết sức thận trọng nếu file thiếu chữ ký số hoặc liệt kê một nhà phát hành không mong muốn.
Để xem chữ ký số:
- Nhấp chuột phải vào file EXE và chọn Properties (Thuộc tính).
- Chuyển đến tab Digital Signatures (Chữ ký số). Chọn chữ ký, nhấp vào Details (Chi tiết), sau đó View Certificate (Xem chứng chỉ) để kiểm tra nhà phát hành.
Nếu nó hiển thị một nhà phát hành đáng tin cậy, hãy chuyển đến tab Certification Path (Đường dẫn chứng nhận) để xác nhận rằng nó hiển thị “This Certificate Is OK” (Chứng chỉ này hợp lệ).
5. Đảm Bảo Tính Năng Windows SmartScreen Đã Bật
Windows SmartScreen là một tính năng bảo mật tích hợp sẵn giúp kiểm tra các file và ứng dụng dựa trên cơ sở dữ liệu mối đe dọa, cảnh báo cho bạn về các rủi ro tiềm ẩn khi xử lý các file hoặc ứng dụng đáng ngờ trên máy tính. Mặc dù tính năng này thường được bật theo mặc định trên Windows 10/11, bạn vẫn nên kiểm tra lại để đảm bảo các bộ lọc SmartScreen đã được kích hoạt.
Để xác minh SmartScreen đã được bật:
- Nhấp chuột phải vào nút Start và mở Settings (Cài đặt).
- Sau đó, điều hướng đến Privacy & Security (Quyền riêng tư & Bảo mật) > Windows Security (Bảo mật Windows) > App & browser control (Kiểm soát ứng dụng và trình duyệt), và nhấp vào Reputation-based protection settings (Cài đặt bảo vệ dựa trên danh tiếng).
- Đảm bảo rằng tất cả bốn bộ lọc đều được bật, đặc biệt là bộ lọc Check apps and files (Kiểm tra ứng dụng và file).
Kiểm tra bộ lọc SmartScreen trong ứng dụng Cài đặt của Windows
Đó là cách bạn có thể xác định một file EXE độc hại. Nếu bạn luôn tải file từ các nguồn chính thức và tuân thủ các bước hướng dẫn trên, bạn có thể dễ dàng nhận ra các file đáng ngờ và giúp giữ cho máy tính của mình luôn an toàn.
Hãy chia sẻ ý kiến hoặc kinh nghiệm của bạn về việc kiểm tra các file đáng ngờ trong phần bình luận bên dưới!
