Bạn là một người đam mê đọc sách self-help, nhưng lại thường xuyên cảm thấy kiến thức thu nạp được không thực sự “biến đổi” cuộc sống như mong đợi? Vấn đề cốt lõi thường nằm ở việc chúng ta khó lòng ghi nhớ và biến những bài học từ sách thành hành động cụ thể. Lấy cảm hứng từ một đề xuất trên Reddit, bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách tận dụng sức mạnh của ChatGPT để phản tư về những điểm nổi bật trong sách và chuyển hóa chúng thành một sổ tay thực hành cá nhân hóa, đầy đủ các câu hỏi phản tư, dự án nhỏ và kế hoạch hành động chi tiết. Đây là phương pháp hiệu quả giúp bạn áp dụng kiến thức một cách bền vững và tạo ra sự thay đổi thực sự trong cuộc sống.
1. Chọn Lựa và Tóm Tắt Cuốn Sách Bạn Yêu Thích
Để biến các ý tưởng từ sách thành hành động, việc đọc một cuốn sổ tay đã xuất bản có thể hiệu quả hơn việc đọc sách thuần túy. Tuy nhiên, chúng ta có thể làm điều đó một cách cá nhân hóa hơn nữa bằng cách sử dụng ChatGPT để chuyển những phần đã highlight từ sách thành một sổ tay thực hành riêng. Sổ tay này sẽ bao gồm các câu hỏi gợi mở, dự án nhỏ và phương pháp theo dõi thói quen đã được đơn giản hóa để phù hợp với bạn.
Bạn có thể bắt đầu với một cuốn sách self-help đã để lại ấn tượng mạnh mẽ. Chắc hẳn có rất nhiều cuốn sách mà bạn đã highlight nhưng chưa bao giờ thực sự hành động theo. Tác giả bài viết gốc đã chọn “Atomic Habits” của James Clear – một cuốn sách chứa đầy những ý tưởng thiết thực, nhưng cũng như nhiều độc giả khác, tác giả chưa bao giờ thực hiện chúng một cách triệt để ngoài vài thói quen đầu tiên.
Để bắt đầu, hãy tóm tắt từng chương thành một vài gạch đầu dòng ngắn gọn. Mục tiêu không phải là ghi lại mọi chi tiết mà chỉ là những phần nổi bật nhất đối với bạn. Nếu bạn đang sử dụng công cụ để ghi chú và sắp xếp từ sách, hãy xuất các phần highlight của mình ra. Các nền tảng như Kindle và Readwise cung cấp tính năng highlight và xuất dữ liệu dễ dàng. Đối với sách giấy, bạn có thể tự mình lật trang và thu thập các câu trích dẫn quan trọng.
Hãy thử câu lệnh ChatGPT sau để xem cách nó lọc thông tin từ các phần highlight của bạn. Dán (hoặc đính kèm) các phần highlight của bạn vào ChatGPT và nhập:
Tóm tắt các phần highlight của tôi thành 3 ý chính cho mỗi chương.
Hãy tập trung vào những gì thực sự tạo động lực cho bạn. Bạn không nhất thiết phải bao quát toàn bộ cuốn sách để gặt hái lợi ích. Đôi khi, chỉ một chương duy nhất cũng đủ để khơi dậy sự thay đổi.
2. Trích Xuất Bài Học và Ý Tưởng Cốt Lõi
Việc giữ cho các ghi chú từ sách được sắp xếp gọn gàng sẽ giúp bạn dễ dàng nhập chúng vào ChatGPT dưới một dự án cụ thể và trích xuất các bài học quan trọng. Dưới đây là một ví dụ từ ghi chú về “Atomic Habits”:
Ghi chú và ý chính từ sách Atomic Habits được tổ chức khoa học
Hãy tìm kiếm những ý tưởng mà bạn có thể thực sự hành động. Một trong những ý tưởng cốt lõi của “Atomic Habits” là:
Bạn không vươn lên tầm cao của mục tiêu. Bạn tụt xuống mức độ của hệ thống.
Câu này đã trở thành nền tảng cho một trang đầy đủ các bài tập. Tác giả đã yêu cầu ChatGPT phân tích câu nói này và gợi ý các hành động trong đời thực. Kết quả là các câu hỏi phản tư, một danh sách kiểm tra thói quen, và thậm chí là một thử thách xây dựng hệ thống kéo dài 3 ngày.
Hãy tìm kiếm những ý tưởng tổng thể, có tính ứng dụng rộng rãi trong toàn bộ cuốn sách. Đây là những “lối tắt” giúp bạn loại bỏ những phần không cần thiết. Thử gợi ý câu lệnh sau:
Dựa trên câu trích dẫn này, 3 cách tôi có thể áp dụng nó vào thói quen hàng ngày của mình là gì?
Mẫu câu lệnh ChatGPT để phân tích ý tưởng cốt lõi từ sách self-help
Bạn có thể kết hợp nhiều loại bài tập khác nhau. Không phải chương nào cũng cần mọi loại bài tập. Đối với một số loại sách nhất định, bạn cũng có thể sắp xếp các bài tập theo chủ đề thay vì theo từng chương.
3. Lựa Chọn Định Dạng Bài Tập Cá Nhân
Để giữ cho sổ tay thực hành trở nên thú vị, tác giả đã kết hợp nhiều loại bài tập khác nhau. Dưới đây là các định dạng hoạt động hiệu quả nhất đối với các loại sách khác nhau:
1. Câu hỏi Phản tư
Các câu hỏi mở giúp bạn suy nghĩ sâu sắc. Ví dụ: “Những thói quen nào tôi đang cố gắng xây dựng bằng ý chí thay vì dựa vào hệ thống?”
2. Dự án Nhỏ
Các kế hoạch hành động ngắn hạn bạn có thể hoàn thành trong vài ngày. Ví dụ: “Xây dựng lại thói quen buổi sáng của tôi bằng cách sử dụng một thói quen 2 phút.”
3. Công cụ Theo dõi Thói quen
Các danh sách kiểm tra đơn giản để củng cố sự nhất quán. Hãy hỏi ChatGPT: “Biến ý tưởng này thành công cụ theo dõi thói quen 7 ngày với mục tiêu và ô kiểm.”
4. Câu đố và Cây quyết định
Yêu cầu ChatGPT giúp bạn đánh giá các lựa chọn. Ví dụ: “Các tín hiệu hiện tại của tôi đang giúp hay cản trở thói quen của tôi?”
5. Câu hỏi Hình dung
Những câu hỏi này khơi dậy động lực và giúp cải thiện mục tiêu bằng các vòng lặp phản hồi. Ví dụ: “Hãy mô tả thói quen hàng ngày của bạn sau 30 ngày kiên trì với thói quen mới.”
Bạn muốn có thêm động lực? Bạn có thể tạo bảng tầm nhìn trong ChatGPT để hình dung mục tiêu của mình.
4. Xây Dựng Bài Tập Cụ Thể Cho Từng Chương
Đối với mỗi chương, tác giả đã chọn một ý tưởng và kết hợp nó với một bài tập. Một số chương có thể có câu hỏi phản tư và công cụ theo dõi. Những chương khác có thể phù hợp hơn với thử thách 3 ngày hoặc một câu đố dựa trên tình huống.
Dưới đây là cách một phần mẫu từ “Atomic Habits”, Chương 3 đã được cấu trúc:
- Ý tưởng chính: Làm cho thói quen của bạn trở nên hiển nhiên.
- Phản tư: Những tín hiệu môi trường nào hiện đang kích hoạt thói quen của bạn?
- Hành động: Dành 10 phút để thay đổi một không gian (bàn làm việc, tủ lạnh, đầu giường) để tạo tín hiệu cho một thói quen tốt hơn.
- Theo dõi: Ghi lại hành vi mới trong 7 ngày và ghi chú những gì đã giúp ích hoặc cản trở sự nhất quán của bạn. Bạn có thể sử dụng các ứng dụng theo dõi thói quen hoặc hệ thống ghi nhật ký thủ công đơn giản.
Hãy giữ mọi thứ đơn giản. Mỗi chương có thể là một trang với định dạng nhất quán: Ý tưởng chính, Thử ngay, Phản tư và Theo dõi.
5. Hoàn Thiện Sổ Tay Thực Hành Trên Google Docs (hoặc Công Cụ Khác)
Sau khi có các bài tập, tác giả đã đưa tất cả vào một tài liệu Google Doc. Sổ tay này được tổ chức thành một mẫu Google Doc có thể tái sử dụng cho hầu hết các loại sách thuộc thể loại self-help.
- Trang Bìa: Đây là tùy chọn, nhưng bạn có thể thêm tiêu đề sách và tên của mình nếu muốn chia sẻ.
- Ghi chú cho bản thân: Một đoạn giới thiệu ngắn giải thích bất kỳ ghi chú cụ thể nào về các bài tập trong sách/sổ tay.
- Bài tập từng chương: Mỗi phần cho một chương, mỗi phần có các câu hỏi và hành động riêng.
- Trang Đánh giá Tiến độ: Một phần kiểm tra sau mỗi vài chương với các câu hỏi như “Điều gì đang hiệu quả?” hoặc “Điều gì vẫn chưa rõ ràng?”.
- Phản tư Cuối cùng + Kế hoạch Hành động
Để dễ đọc hơn, tác giả đã sử dụng các tiêu đề, danh sách gạch đầu dòng và các hộp chú thích. Mỗi trang đều súc tích và dễ dàng quét nhanh.
Bạn muốn trợ giúp về định dạng? Hãy hỏi ChatGPT:
Định dạng nội dung này thành một bố cục sổ tay sạch sẽ, có khoảng cách hợp lý cho Google Docs.
Mẫu bố cục sổ tay thực hành cá nhân tạo trên Google Docs
Bạn có thể sử dụng ứng dụng hoặc phương pháp ghi chú yêu thích của mình để tạo sổ tay. Ví dụ, một số mẹo năng suất trong Notion cũng biến nó thành một nơi tuyệt vời cho sổ tay tự học của bạn.
Toàn bộ quá trình này đã biến một cuốn sách từng được đọc và lãng quên thành một bộ công cụ mà tác giả thực sự sử dụng. Hơn thế nữa, nó đã trở thành của riêng tác giả. Mỗi bài tập đều đến từ những phần highlight và câu hỏi của chính tác giả, chứ không phải ý tưởng của người khác về những gì tác giả nên làm.
Nếu bạn có những cuốn sách self-help đang nằm trên giá sách (hoặc trong Kindle của bạn), hãy thử phương pháp này. Bắt đầu với một chương. Sử dụng ChatGPT để trích xuất những gì quan trọng và sau đó xây dựng một cái gì đó có thể hành động được từ đó.
