Bạn không cần phần cứng phức tạp hay các thiết lập khó hiểu để xây dựng một hệ thống NAS (Network Attached Storage) tại nhà. Hầu hết các router Wi-Fi hiện đại đều có sẵn những tính năng cần thiết. Với một ổ SSD hoặc ổ cứng dự phòng, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng thiết lập một giải pháp lưu trữ chia sẻ đơn giản và bảo mật cho mọi thiết bị trong ngôi nhà của mình.
Tại Sao Router Wi-Fi Có Thể Biến Thành NAS Cơ Bản?
Phần lớn các router Wi-Fi hiện nay đều được trang bị cổng USB, cho phép bạn chia sẻ tệp tin qua mạng gia đình. Cổng USB này giúp router thực hiện các tác vụ bổ sung, vượt xa khả năng truyền tín hiệu Wi-Fi thông thường. Để tối ưu hóa tính năng này, bạn có thể kết nối một ổ SSD gắn ngoài vào cổng USB của router. Từ đó, bạn sẽ có một hệ thống lưu trữ mạng (NAS) với chi phí thấp và dễ thiết lập, hoạt động hiệu quả cho việc phát trực tuyến (streaming), sao lưu dữ liệu và chia sẻ tệp giữa các thiết bị.
Phương pháp này có ưu điểm là nhanh chóng và tiết kiệm chi phí. Bạn tận dụng được phần cứng đã có sẵn, và quá trình thiết lập cũng rất đơn giản. Trước khi cân nhắc đầu tư vào các thiết bị NAS chuyên dụng đắt tiền, việc thử nghiệm giải pháp NAS từ router là một cách tuyệt vời để xem liệu lưu trữ mạng có phù hợp với nhu cầu của bạn hay không.
Những Gì Bạn Cần Để Thiết Lập NAS Từ Router?
Để triển khai giải pháp NAS dựa trên router, các yêu cầu về phần cứng là tối thiểu, làm cho phương pháp này trở nên đặc biệt hấp dẫn với người dùng phổ thông.
Bộ phận cần thiết cho NAS dựa trên router
Bạn sẽ cần những thành phần sau:
- Router có cổng USB và hỗ trợ chia sẻ tệp: Ưu tiên router có phiên bản USB cao hơn (USB 3.x) để đạt tốc độ tốt hơn. Hãy kiểm tra thông số kỹ thuật của router hoặc tìm cổng USB trên thiết bị, sau đó xác định xem đó là USB 2.0 hay USB 3.x. Điều quan trọng là bạn cần xác nhận trong sách hướng dẫn sử dụng hoặc cài đặt rằng router của mình có hỗ trợ tính năng chia sẻ tệp. Một số router chỉ có cổng USB 2.0 và có thể không hỗ trợ chia sẻ tệp.
- Ổ SSD hoặc ổ cứng gắn ngoài: Bất kỳ thiết bị lưu trữ gắn ngoài nào cũng có thể hoạt động. Nếu bạn có ổ cứng trong (HDD/SSD) nhưng muốn tận dụng, hãy sử dụng một vỏ bọc USB (USB enclosure) để biến nó thành ổ cứng gắn ngoài. Ổ SSD thường yên tĩnh hơn và cho tốc độ nhanh hơn đáng kể so với HDD truyền thống.
- Ổ đĩa được định dạng NTFS hoặc FAT32: NTFS thường tốt hơn cho các tệp lớn và tính bảo mật. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số router có thể không hỗ trợ NTFS hoàn toàn hoặc yêu cầu bạn định dạng lại ổ đĩa thành FAT32/exFAT. Hãy kiểm tra khả năng tương thích của router.
- Thiết bị để cài đặt: Bạn sẽ cần một máy tính (laptop/PC) hoặc điện thoại được kết nối vào mạng Wi-Fi của router để truy cập vào giao diện quản trị.
Hầu hết các router hiện đại từ các thương hiệu phổ biến như TP-Link, Netgear, ASUS và Linksys đều tích hợp tính năng chia sẻ tệp. Tuy nhiên, để đảm bảo chắc chắn, bạn nên kiểm tra kỹ sách hướng dẫn sử dụng hoặc thông số kỹ thuật của router nhà mình. Một số router giá rẻ hoặc router được cung cấp bởi nhà mạng (ISP) có thể chỉ có cổng USB hỗ trợ cập nhật firmware hoặc sạc thiết bị di động, thay vì chia sẻ tệp.
Hướng Dẫn Từng Bước Biến Router và SSD Thành NAS
Hãy bắt đầu bằng cách kết nối ổ SSD hoặc ổ USB của bạn vào cổng USB trên router. Một số router sẽ có đèn báo LED sáng lên khi thiết bị USB được kết nối đúng cách. Nếu đèn không sáng, hãy thử rút ra và cắm lại ổ đĩa, hoặc thử một sợi cáp USB khác để kiểm tra.
Kết Nối Ổ Đĩa và Truy Cập Cài Đặt Router
Bước tiếp theo là đăng nhập vào bảng điều khiển quản trị (admin panel) của router. Mở trình duyệt web trên máy tính hoặc điện thoại và nhập địa chỉ IP của router vào thanh địa chỉ. Đối với hầu hết các router, địa chỉ này thường là 192.168.1.1 hoặc 192.168.0.1. Nếu bạn không chắc chắn, hãy kiểm tra nhãn dán ở mặt dưới hoặc mặt sau của router, hoặc tìm trong sách hướng dẫn sử dụng. Sau khi trang đăng nhập hiện lên, hãy đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu quản trị của bạn. Thông thường, tên người dùng và mật khẩu mặc định là “admin” cho cả hai, hoặc “root”. Một lần nữa, hãy kiểm tra nhãn dán trên router để tìm thông tin này.
Thông tin đăng nhập router trên nhãn dán mặt sau
Tìm Tùy Chọn Quản Lý Lưu Trữ USB
Sau khi đăng nhập thành công, hãy tìm các tùy chọn quản lý USB hoặc lưu trữ. Bạn thường sẽ thấy chúng trong phần cài đặt nâng cao (Advanced settings), nhưng tên menu có thể khác nhau tùy thuộc vào thương hiệu router. Hãy tìm các mục có tên như Advanced, USB Settings, hoặc Storage.
Trong phần này, bạn sẽ thấy các tùy chọn cho các tính năng như chia sẻ đa phương tiện DLNA (Digital Living Network Alliance), chia sẻ tệp SMB (Server Message Block), hoặc tùy chọn máy chủ FTP (File Transfer Protocol).
Tính năng chia sẻ đa phương tiện DLNA thường chỉ giới hạn cho các tệp phương tiện như hình ảnh, nhạc và video. Để có một hệ thống lưu trữ mạng thực sự linh hoạt, bạn nên sử dụng SMB hoặc FTP. Bạn có thể kích hoạt chia sẻ tệp SMB bằng cách bật tùy chọn Network Neighborhood hoặc SMB sharing. Nếu bạn đang sử dụng router cơ bản được cung cấp bởi nhà mạng, có thể sẽ không có tùy chọn chia sẻ SMB. Trong trường hợp này, bạn sẽ cần truy cập bảng cấu hình FTP. Tại đây, hãy đánh dấu chọn Enable FTP Server, sau đó thiết lập tên người dùng và mật khẩu. Chúng tôi đặc biệt khuyên bạn nên tạo một tên người dùng và mật khẩu để truy cập ổ đĩa chia sẻ, ngay cả khi bạn chỉ sử dụng nó trong mạng gia đình để tăng cường bảo mật.
Chỉ Định Đường Dẫn Thư Mục Chia Sẻ
Dù bạn đang sử dụng SMB hay FTP, bạn đều cần chỉ định đường dẫn thư mục mà bạn muốn chia sẻ bằng cách nhấp vào một tùy chọn như Browser hoặc Search. Thao tác này sẽ mở một cây thư mục hiển thị tất cả các thư mục trên thiết bị USB đã kết nối của bạn. Trong hình ảnh dưới đây, tôi đã chọn phân vùng lưu trữ chính của ổ SSD.
Chọn phân vùng ổ đĩa USB đích
Bạn có thể cấu hình các quyền truy cập phù hợp với nhu cầu cụ thể của mình. Ví dụ, bạn có thể thiết lập quyền chỉ đọc cho một số người dùng hoặc thư mục, trong khi cấp quyền đọc-ghi đầy đủ cho những người khác. Nếu bạn đang chia sẻ các tệp đa phương tiện mà mọi người nên có thể truy cập, bạn có thể bỏ qua bước xác thực cho các thư mục cụ thể đó.
Sau đó, bạn cần lưu cấu hình của mình bằng cách nhấn Apply, rồi đợi vài giây để máy chủ FTP hoặc SMB khởi động. Bây giờ, bạn có thể truy cập các tệp của mình trong File Explorer trên máy tính, bất kể hệ điều hành là Windows, Linux, macOS hay bất kỳ hệ điều hành nào khác. Nhấp vào Network trong khung điều hướng, chọn ổ SSD của bạn và đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu bạn đã thêm vào máy chủ của mình.
Truy cập tệp trên máy chủ FTP
Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng trình duyệt web để truy cập các tệp của mình. Trong thanh URL, hãy nhập “ftp://” theo sau là địa chỉ gateway của router (ví dụ: 192.168.1.1), sau đó nhấn Enter và nhập thông tin đăng nhập của bạn để kết nối với máy chủ. Giờ đây, bạn sẽ có quyền truy cập vào các tệp của mình. Sau khi kết nối, bạn có thể sao chép tệp đến và từ ổ đĩa giống như bất kỳ thư mục nào khác trên máy tính.
Khắc Phục Các Sự Cố Thường Gặp Khi Dùng Router Làm NAS
Việc sử dụng router và ổ lưu trữ làm NAS là một cách tuyệt vời để mở rộng khả năng lưu trữ mạng của bạn, nhưng có thể sẽ có một số vấn đề bạn gặp phải.
| Vấn đề | Giải pháp |
|---|---|
| Không kết nối được ổ đĩa | Kiểm tra ổ SSD/HDD của bạn. Một số router có thể gặp vấn đề tương thích với các ổ đĩa dung lượng lớn hơn hoặc các hệ thống tệp cụ thể. Nếu bạn đang sử dụng ổ đĩa lớn hơn 2TB hoặc 4TB, router có thể không hỗ trợ đầy đủ. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng ổ đĩa nhỏ hơn hoặc phân vùng ổ đĩa lớn thành các phần nhỏ hơn mà router có thể xử lý. |
| Router không nhận diện ổ đĩa | Nếu router của bạn không phát hiện ổ đĩa đã kết nối, trước tiên hãy kiểm tra xem kết nối USB đã chắc chắn và ổ đĩa có nhận đủ nguồn điện chưa. Thử kết nối ổ đĩa vào máy tính trước để xác minh rằng nó hoạt động bình thường, sau đó định dạng lại ổ đĩa thành NTFS hoặc FAT32 trước khi kết nối lại với router. |
| Sự cố kết nối mạng | Thường là do các thiết bị của bạn nằm trên các mạng con hoặc phân đoạn mạng khác nhau. Đảm bảo rằng tất cả các thiết bị cố gắng truy cập ổ đĩa chia sẻ đều được kết nối với cùng một mạng với router đang lưu trữ dữ liệu. Nếu bạn có nhiều router hoặc điểm truy cập, các thiết bị được kết nối với các điểm khác nhau có thể không giao tiếp được với nhau. |
| Bị chặn kết nối FTP | Xảy ra do cài đặt tường lửa trên router hoặc máy tính của bạn. Nhiều router tích hợp các tính năng bảo mật mặc định chặn một số loại kết nối nhất định. Kiểm tra cài đặt tường lửa của router và đảm bảo rằng FTP (cổng 21) và SMB (cổng 445) được cho phép nếu bạn đang sử dụng các giao thức đó. Đối với một số router, bạn cần kiểm tra cài đặt FTP ALG (Application Layer Gateway) để tường lửa không can thiệp. |
| Không truy cập được tệp | Vấn đề này có khả năng liên quan đến xác thực hoặc quyền truy cập. Kiểm tra kỹ xem bạn có đang nhập đúng tên người dùng và mật khẩu hay không, đồng thời xác minh rằng tài khoản người dùng của bạn có các quyền cần thiết để truy cập các thư mục được chia sẻ. |
Một giải pháp khắc phục khác mà chúng tôi muốn đề xuất là cập nhật firmware cho router của bạn. Nếu không có giải pháp nào hoạt động như mong đợi, hãy kiểm tra xem router của bạn có bản cập nhật firmware mới nhất không.
Những Hạn Chế Của Giải Pháp NAS Dựa Trên Router
Mặc dù các giải pháp NAS dựa trên router hoạt động rất tốt cho việc chia sẻ tệp cơ bản, nhưng chúng có những hạn chế đáng kể về hiệu suất so với phần cứng NAS chuyên dụng.
Cận cảnh cổng USB 3
Tốc độ truyền tải là điểm nghẽn lớn nhất trong thiết lập này. Ngay cả khi sử dụng ổ SSD, bạn có thể vẫn đang hoạt động trên kết nối USB 3.0 (trừ khi ổ đĩa và router của bạn hỗ trợ USB4). Bạn có thể sẽ thấy tốc độ nhanh hơn 40-50 MB/giây, và hiệu suất sẽ giảm đáng kể khi có nhiều người dùng truy cập đồng thời. Một thiết bị NAS chuyên dụng có thể dễ dàng đạt tốc độ truyền tải 100 MB/giây hoặc hơn qua cùng một kết nối mạng, khiến nó phù hợp hơn nhiều cho việc sao lưu lượng lớn dữ liệu hoặc phát trực tuyến các tệp video độ phân giải cao.
Hầu hết các router dân dụng không được thiết kế để xử lý các tác vụ tệp chuyên sâu, và bộ xử lý của chúng có thể bị quá tải khi nhiều người dùng truy cập các tệp lớn cùng lúc. Đây có thể là một lý do đáng kể khiến Wi-Fi của bạn bị mất kết nối ngẫu nhiên trên các thiết bị.
Cuối cùng, những hạn chế về tính năng khiến các giải pháp NAS dựa trên router kém linh hoạt hơn so với phần cứng chuyên dụng. Bạn sẽ không có các tính năng nâng cao như bảo vệ RAID, sao lưu tự động, khả năng truy cập từ xa hoặc khả năng chạy các ứng dụng bổ sung. Nếu ổ đĩa của bạn bị hỏng, bạn sẽ mất tất cả dữ liệu vì không có hệ thống dự phòng hoặc sao lưu tích hợp.
Mặc dù có những hạn chế này, các giải pháp NAS dựa trên router vẫn xuất sắc trong các tác vụ chia sẻ tệp đơn giản. Chúng hoàn hảo để phát trực tuyến các tệp đa phương tiện đến các thiết bị trong nhà, chia sẻ ảnh giữa các thành viên gia đình hoặc cung cấp lưu trữ sao lưu cơ bản cho các tài liệu quan trọng. Điều mấu chốt là hiểu rõ những gì thiết lập này có thể và không thể làm được, và không nên mong đợi hiệu suất cấp doanh nghiệp từ phần cứng dân dụng.
Đối với hầu hết người dùng gia đình muốn tìm hiểu về lưu trữ mạng mà không cần đầu tư lớn, phương pháp dựa trên router là một điểm khởi đầu tuyệt vời. Bạn luôn có thể nâng cấp lên một NAS chuyên dụng sau này nếu bạn vượt quá khả năng của thiết lập router, và kinh nghiệm bạn có được với hệ thống đơn giản này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn về các giải pháp lưu trữ nâng cao hơn.
