Ổ cứng thể rắn (SSD) đã trở thành một phần không thể thiếu trong các hệ thống máy tính hiện đại nhờ tốc độ vượt trội và khả năng truy xuất dữ liệu gần như tức thì. Tuy nhiên, nhiều người dùng vẫn lầm tưởng rằng SSD là “bất tử” hoặc không cần bảo trì. Thực tế, SSD không đột ngột “chết” sau một đêm mà quá trình suy giảm của chúng thường diễn ra một cách thầm lặng và từ từ. Nguyên nhân chính lại đến từ những thói quen sử dụng tưởng chừng vô hại mà chúng ta dễ dàng mắc phải. Nếu bạn mong muốn ổ cứng SSD của mình hoạt động ổn định trong nhiều năm mà không gặp phải sự cố hay giảm hiệu suất bất ngờ, hãy cùng thuthuatonline.net tìm hiểu và tránh xa 9 sai lầm phổ biến dưới đây.
1. Đổ Đầy Ổ Cứng SSD Của Bạn
Việc tận dụng từng gigabyte cuối cùng của ổ cứng SSD là điều khá hấp dẫn, đặc biệt khi không gian lưu trữ bị hạn chế. Tuy nhiên, các ổ đĩa thể rắn cần một lượng không gian trống nhất định để hoạt động hiệu quả. Không giống như ổ cứng cơ truyền thống (HDD), SSD dựa vào một quy trình gọi là “wear leveling” (cân bằng độ mòn) để phân phối dữ liệu đồng đều trên các ô nhớ. Khi ổ đĩa gần đầy, nó có ít ô nhớ trống hơn để sử dụng, dẫn đến việc ghi đè lặp đi lặp lại và làm tăng tốc độ hao mòn của các ô nhớ đó.
Hãy hình dung SSD của bạn giống như một đường cao tốc. Khi giao thông được phân bổ đều, mọi thứ diễn ra suôn sẻ. Nhưng khi mọi làn đường đều tắc nghẽn, tốc độ di chuyển chậm lại và áp lực tăng lên. Để giữ cho ổ đĩa của bạn luôn ở trạng thái tốt, hãy cố gắng duy trì ít nhất 10-20% dung lượng trống. Nhiều ổ SSD có tính năng “overprovisioning” tích hợp để hỗ trợ điều này, nhưng việc bổ sung thêm không gian trống tự do là một cách thông minh để kéo dài tuổi thọ cho ổ đĩa của bạn.
2. Chống Phân Mảnh (Defragment) SSD
Nếu bạn đã quen sử dụng ổ cứng cơ truyền thống (HDD), việc chống phân mảnh có thể là một thói quen bảo trì tiêu chuẩn. Tuy nhiên, với SSD, việc này không chỉ không cần thiết mà còn gây hại. Chống phân mảnh là quá trình sắp xếp lại các tệp thành các khối liền kề để giảm thiểu thời gian đọc cơ học. Nhưng SSD không có bộ phận chuyển động. Chúng có thể truy cập bất kỳ bit dữ liệu nào ngay lập tức, bất kể vị trí của nó. Chạy một quá trình chống phân mảnh chỉ dẫn đến hàng ngàn thao tác ghi vô nghĩa, điều này sẽ làm hao mòn các ô nhớ sớm hơn dự kiến.
Các hệ điều hành mới hơn như Windows 11 đã nhận thức được điều này và xử lý SSD theo cách phù hợp. Điều quan trọng là bạn cần tránh sử dụng các công cụ bảo trì lỗi thời vẫn đối xử với SSD của bạn như một ổ cứng quay thông thường.
3. Liên Tục Ghi Và Ghi Lại Các Tệp Lớn
Mỗi ổ SSD đều có một số chu kỳ ghi giới hạn. Mặc dù các ổ đĩa hiện đại rất bền bỉ, việc ghi và ghi lại liên tục các tệp lớn vẫn gây ra sự hao mòn đáng kể. Loại áp lực này thường gặp trong các tác vụ như chỉnh sửa video, quản lý cơ sở dữ liệu lớn hoặc sử dụng SSD làm ổ đĩa tạm thời (scratch disk) cho các ứng dụng. Mỗi lần lưu, di chuyển hoặc ghi lại đều tiêu tốn thêm chu kỳ ghi.
Cửa sổ giám sát hoạt động ổ đĩa trong Task Manager của Windows cho thấy việc đọc/ghi dữ liệu liên tục
Nếu bạn thường xuyên làm việc với các tệp dung lượng lớn, hãy cân nhắc sử dụng một ổ cứng phụ (HDD) hoặc hướng các ứng dụng như Adobe Premiere hay Photoshop để sử dụng ổ đĩa khác cho các tệp tạm thời. SSD được thiết kế cho tốc độ, không phải để chịu đựng quá trình ghi dữ liệu liên tục không ngừng nghỉ.
4. Bỏ Qua Các Bản Cập Nhật Firmware
Firmware là phần mềm nội bộ kiểm soát cách SSD của bạn hoạt động. Nó quản lý các quy trình như phân bổ dữ liệu, cân bằng độ mòn (wear leveling) và điều chỉnh hiệu suất. Các nhà sản xuất đôi khi phát hành các bản cập nhật firmware để khắc phục lỗi, tăng cường hiệu suất hoặc kéo dài tuổi thọ. Bỏ qua các bản cập nhật này có thể dẫn đến các vấn đề tương thích hoặc bỏ lỡ các cải tiến quan trọng có thể giúp kéo dài tuổi thọ cho ổ đĩa của bạn.
Không giống như các bản cập nhật hệ điều hành, firmware của SSD thường không tự động cài đặt. Bạn sẽ cần kiểm tra trang web của nhà sản xuất hoặc sử dụng các công cụ tiện ích của họ – chẳng hạn như Samsung Magician hoặc Crucial Storage Executive – để xem liệu có bản cập nhật nào khả dụng không. Việc kiểm tra vài tháng một lần là một nỗ lực nhỏ có thể giúp ngăn ngừa mất dữ liệu lớn về sau.
5. Để SSD Chạy Quá Nóng Trong Thời Gian Dài
SSD nhìn chung hoạt động hiệu quả và bền bỉ, nhưng nhiệt độ cao vẫn là kẻ thù của chúng. Nếu ổ đĩa của bạn thường xuyên hoạt động trên 70°C, nó sẽ lão hóa nhanh hơn mức bình thường. Nhiệt độ cao ảnh hưởng đến các ô nhớ và chip điều khiển quản lý luồng dữ liệu. Điều này có thể gây ra hiện tượng giảm hiệu suất, lỗi vặt hoặc hỏng hóc cuối cùng.
Ổ cứng SSD được lắp đặt bên trong một chiếc laptop Lenovo Legion 7i, minh họa vị trí dễ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cao
Máy tính xách tay đặc biệt dễ bị tổn thương do hệ thống tản nhiệt kém, trong khi máy tính để bàn có luồng không khí không tốt cũng có thể bị quá nhiệt khi sử dụng nặng. Nếu hệ thống của bạn trở nên ì ạch khi chịu tải, hãy theo dõi nhiệt độ SSD bằng các công cụ như CrystalDiskInfo hoặc phần mềm của nhà sản xuất ổ đĩa của bạn. Luồng khí tốt và thông gió là những biện pháp phòng vệ tốt nhất. Hãy đặt laptop trên bề mặt cứng. Đối với máy tính để bàn, tránh đặt SSD gần các linh kiện sinh nhiệt cao như GPU. Thậm chí, việc lắp thêm một tản nhiệt nhỏ cũng có thể hữu ích.
6. Mất Điện Đột Ngột Và Tắt Máy Không Đúng Cách
Mất điện đột ngột có vẻ vô hại, nhưng chúng có thể gây hư hại đáng kể cho SSD. Ổ cứng cơ học truyền thống sẽ đỗ đầu đọc của chúng khi mất điện. Tuy nhiên, SSD thường dựa vào các tụ điện và các quy trình phần mềm yêu cầu thời gian để hoàn thành việc ghi dữ liệu một cách chính xác.
Việc tắt máy không đúng cách – như rút nguồn đột ngột hoặc để pin laptop cạn kiệt – có thể làm gián đoạn các quy trình quan trọng, bao gồm thu gom rác (garbage collection) và cân bằng độ mòn (wear leveling). Điều này làm tăng nguy cơ hỏng tệp hoặc lỗi hệ điều hành. Một số ổ SSD cấp doanh nghiệp có tính năng bảo vệ mất điện tích hợp, nhưng hầu hết các ổ đĩa dành cho người tiêu dùng thì không. Để bảo vệ SSD của bạn, hãy luôn tắt hệ thống đúng cách. Đối với máy tính để bàn, việc sử dụng bộ chống sét lan truyền hoặc bộ lưu điện (UPS) sẽ tăng thêm một lớp an toàn.
7. Không Kiểm Tra Thống Kê SMART Hoặc Tình Trạng Sức Khỏe Ổ Đĩa
SSD không phát ra tiếng ồn khi chúng sắp hỏng, nhưng chúng lặng lẽ theo dõi tình trạng sức khỏe của mình bằng công nghệ SMART (Self-Monitoring, Analysis, and Reporting Technology). Đây giống như đèn cảnh báo trên bảng điều khiển ô tô của bạn vậy. Thống kê SMART có thể cảnh báo bạn về nhiệt độ tăng cao, các sector bị lỗi và các chỉ số sức khỏe đang giảm – đôi khi rất lâu trước khi một lỗi nghiêm trọng xảy ra.
Hãy sử dụng các công cụ như CrystalDiskInfo, Samsung Magician hoặc Western Digital Dashboard để kiểm tra nhanh tình trạng sức khỏe. Hầu hết các ứng dụng này đều hiển thị dữ liệu dưới dạng “Tốt” hoặc “Cảnh báo” đơn giản, vì vậy bạn không cần phải là một chuyên gia để hiểu được nó. Hãy tạo thói quen kiểm tra sức khỏe SSD của bạn mỗi vài tháng hoặc bất cứ khi nào hiệu suất giảm sút. Nếu ổ đĩa của bạn bắt đầu có dấu hiệu hư hỏng SSD, hãy sao lưu dữ liệu của bạn và chuẩn bị thay thế ổ đĩa.
8. Lưu Trữ SSD Trong Thời Gian Dài Mà Không Cấp Nguồn
SSD không phải là lựa chọn lý tưởng cho việc lưu trữ không cắm điện trong thời gian dài. Không giống như ổ cứng HDD, chúng sử dụng điện tích để lưu trữ dữ liệu và những điện tích đó có thể phai mờ theo thời gian nếu không có nguồn điện. Nếu bạn để một ổ SSD trong ngăn kéo trong một hoặc hai năm, đặc biệt là trong môi trường ấm, bạn có thể phát hiện ra dữ liệu bị hỏng hoặc bị mất khi cuối cùng cắm nó vào. Rủi ro này cao hơn với các ổ đĩa giá rẻ và trong môi trường nhiệt độ cao.
Nếu bạn buộc phải lưu trữ SSD trong một thời gian dài, hãy giữ nó ở nơi mát mẻ và khô ráo, lý tưởng nhất là trong bao bì chống tĩnh điện. Tốt hơn nữa, hãy cấp nguồn cho nó vài tháng một lần. Đối với việc lưu trữ dữ liệu thật sự lâu dài, ổ cứng cơ truyền thống (HDD) hoặc đĩa quang (CD/DVD) thường là những lựa chọn an toàn hơn.
9. Sử Dụng Bộ Nguồn Giá Rẻ Hoặc Nguồn Điện Không Ổn Định
Một ổ SSD chỉ đáng tin cậy như nguồn điện mà nó nhận được. Một bộ nguồn (PSU) giá rẻ hoặc không ổn định có thể gây ra các biến động điện áp (voltage spikes), sụt áp (dips) hoặc nhiễu (noise) làm hỏng các linh kiện. Các bộ nguồn cấp thấp có thể thiếu các biện pháp bảo vệ như bảo vệ quá áp hoặc điều chỉnh đầu ra nhất quán. Kết quả là? Hỏng dữ liệu, các vấn đề về hiệu suất, hoặc trong một số trường hợp, hỏng hoàn toàn phần cứng.
Một người đang lắp đặt bộ nguồn (PSU) vào vỏ máy tính, nhấn mạnh tầm quan trọng của nguồn điện ổn định cho SSD
Luôn chọn một bộ nguồn chất lượng từ một thương hiệu uy tín. Sự ổn định quan trọng hơn công suất (wattage). Nếu bạn đang sử dụng máy tính xách tay, hãy tránh các bộ sạc của bên thứ ba hoặc các ổ cắm tường không đảm bảo. Trong môi trường điện không ổn định, bộ chống sét lan truyền hoặc bộ lưu điện dự phòng (UPS) là một khoản đầu tư thông minh. Sự ổn định của nguồn điện không chỉ tốt cho SSD của bạn mà còn bảo vệ toàn bộ hệ thống của bạn.
Ổ cứng SSD của bạn có thể hoạt động yên tĩnh và kiểu dáng đẹp mắt, nhưng nó không phải là bất khả chiến bại. Hãy đối xử đúng mực với nó, và SSD của bạn sẽ đáp lại bạn bằng tốc độ, độ tin cậy và nhiều năm hoạt động ổn định không gặp rắc rối. Ngược lại, nếu bạn bỏ qua những lưu ý này… thì hãy chuẩn bị cho một lần nâng cấp ổ cứng mới sớm hơn kế hoạch!
Hãy chia sẻ kinh nghiệm hoặc câu hỏi của bạn về việc bảo quản SSD trong phần bình luận bên dưới để cùng cộng đồng thuthuatonline.net thảo luận nhé!
