Ngày nay, việc nhận được nhiều tin nhắn rác hơn cả tin nhắn thật đã trở thành một thực tế đáng báo động. Chỉ cần một cú chạm vô tình vào đường dẫn độc hại, bạn có thể trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo (phishing), bị đánh cắp dữ liệu cá nhân hay thậm chí lây nhiễm phần mềm độc hại. Với vai trò là một chuyên gia về an ninh mạng, tôi hiểu rõ tầm quan trọng của việc cảnh giác và chủ động kiểm tra tin nhắn lừa đảo để bảo vệ bản thân. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những phương pháp hiệu quả để nhận biết tin nhắn lừa đảo và kiểm tra các link lừa đảo tiềm ẩn, giúp bạn an tâm hơn khi duyệt tin nhắn hàng ngày.
1. Kiểm Tra Liên Kết (URL) và Nội Dung Tin Nhắn Kỹ Lưỡng
Trước khi cân nhắc chạm vào bất kỳ liên kết nào trong tin nhắn từ một số lạ, điều quan trọng nhất là phải kiểm tra kỹ lưỡng nội dung tin nhắn và đặc biệt là URL. Đây là bước đầu tiên và thiết yếu để bạn nhận biết tin nhắn lừa đảo.
Nhận diện dấu hiệu khẩn cấp hoặc gây áp lực
Một trong những chiến thuật phổ biến của kẻ lừa đảo là tạo ra cảm giác cấp bách. Khi bạn thấy các cụm từ như “Tài khoản của bạn sẽ bị khóa trong 24 giờ”, “Nhấn vào đây ngay lập tức để không bỏ lỡ ưu đãi này”, hoặc “Hóa đơn quá hạn, thanh toán ngay”, hãy lập tức nghi ngờ. Các công ty hợp pháp sẽ không bao giờ sử dụng những lời lẽ mang tính đe dọa hoặc thúc giục thái quá qua tin nhắn văn bản độc lập. Họ thường liên hệ qua các kênh chính thức như email đã đăng ký, thông báo trong ứng dụng, hoặc tổng đài chăm sóc khách hàng.
Lưu ý lỗi chính tả và ngữ pháp
Lỗi chính tả, lỗi ngữ pháp hoặc cách diễn đạt lủng củng là những dấu hiệu nhận biết tin nhắn lừa đảo rất rõ ràng. Các tổ chức uy tín luôn có đội ngũ chuyên nghiệp để đảm bảo thông điệp của họ không có sai sót. Sai lầm càng trở nên nghiêm trọng khi nó xuất hiện trong URL. Kẻ lừa đảo thường cố ý thay đổi một hoặc hai ký tự để làm URL trông gần giống với tên miền thật, ví dụ như “paypl” thay vì PayPal trong đường dẫn giả mạo “paypl-support.info” hoặc “paypa1” thay vì “paypal”.
Cách xem trước liên kết an toàn
Hầu hết các ứng dụng nhắn tin hiện đại cho phép bạn xem trước liên kết mà không cần mở chúng. Trên điện thoại thông minh, bạn có thể nhấn giữ liên kết (long-press) để xem URL đầy đủ hoặc một bản xem trước (preview) nhỏ. Điều này giúp bạn kiểm tra xem URL có hợp lệ không trước khi quyết định nhấp vào.
Một tin nhắn từ Smartcash trên điện thoại Android với tùy chọn tải bản xem trước của liên kết
Nếu bạn đang sử dụng máy tính, chỉ cần di chuyển con trỏ chuột (hover) qua liên kết mà không nhấp, trình duyệt sẽ hiển thị URL đầy đủ ở góc dưới cùng bên trái màn hình hoặc trong một ô nhỏ, giúp bạn kiểm tra link lừa đảo một cách an toàn.
2. Xác Minh Thông Tin Người Gửi Tin Nhắn
Sau khi kiểm tra nội dung và liên kết, bước tiếp theo trong quy trình kiểm tra tin nhắn lừa đảo là xác minh danh tính người gửi.
Cảnh giác với số điện thoại lạ và mã quốc tế
Dấu hiệu đầu tiên cần lưu ý là số điện thoại gửi tin nhắn. Nếu đó là một số lạ, một mã SMS ngắn không quen thuộc, hoặc đặc biệt là một mã quốc tế (+91, +60,…) không liên quan đến bạn, đây là một lá cờ đỏ lớn. Rất nhiều tin nhắn lừa đảo có nguồn gốc từ nước ngoài.
Sử dụng ứng dụng định danh cuộc gọi (Caller ID)
Khi phát hiện một số điện thoại đáng ngờ, bạn có thể sử dụng các ứng dụng định danh cuộc gọi (Caller ID) như Truecaller. Các ứng dụng này có cơ sở dữ liệu lớn về các số điện thoại đã được báo cáo là spam hoặc lừa đảo, giúp bạn nhanh chóng xác định liệu số đó có liên quan đến kẻ lừa đảo hay một doanh nghiệp thực sự.
Thông tin liên hệ của số điện thoại đã gửi tin nhắn đáng ngờ
Đối chiếu thông tin với kênh liên lạc chính thức
Nếu tin nhắn tự xưng là từ một dịch vụ hoặc công ty mà bạn đang sử dụng, hãy kiểm tra xem số điện thoại gửi có khớp với số được liệt kê trên trang web chính thức của họ hay không. Các công ty hợp pháp sẽ không gửi tin nhắn từ những số ngẫu nhiên không rõ nguồn gốc. Hãy áp dụng một chút suy luận thông thường: bạn không nên nhận lời mời phỏng vấn từ một công ty mà bạn chưa từng nộp hồ sơ, hoặc khảo sát đánh giá từ dịch vụ giao hàng mà bạn chưa sử dụng. Nếu bạn không phải là người chủ động liên hệ trước, khả năng cao đó là một vụ lừa đảo.
3. Sử Dụng Công Cụ Quét Liên Kết Trực Tuyến
Trong trường hợp bạn không thể xem trước liên kết hoặc muốn có thêm sự đảm bảo, việc sao chép và dán liên kết vào các công cụ quét trực tuyến là một cách hiệu quả để kiểm tra link lừa đảo một cách chính xác.
Google Safe Browsing – Công cụ quét quen thuộc
Công cụ Google Safe Browsing là lựa chọn tuyệt vời vì tính dễ sử dụng và độ tin cậy. Bạn chỉ cần truy cập trang Transparency Report của Google, dán liên kết vào ô Check site status và nhấn Enter. Trong vài giây, Google sẽ thông báo liệu trang web đó đã bị gắn cờ là không an toàn hay chưa.
Một trang web được kiểm tra trên Google Safe Browsing cho thấy không tìm thấy nội dung không an toàn
Các lựa chọn khác: VirusTotal và URLVoid
Ngoài Google Safe Browsing, bạn có thể cân nhắc các lựa chọn khác như VirusTotal và URLVoid. Các công cụ này sẽ kiểm tra liên kết với nhiều nguồn dữ liệu an ninh mạng khác nhau để xác định xem nó có bị coi là độc hại hay không.
Hiểu giới hạn của các công cụ quét
Hãy nhớ rằng, kết quả “không tìm thấy nội dung không an toàn” không có nghĩa là liên kết đó hoàn toàn vô hại. Có thể trang web đó chưa được kiểm tra hoặc là một trang lừa đảo mới chưa bị phát hiện. Do đó, khi còn nghi ngờ, hãy luôn đặt sự an toàn lên hàng đầu.
4. Báo Cáo Tin Nhắn Lừa Đảo Trước Khi Xóa
Nếu một tin nhắn được xác nhận là lừa đảo, đừng chỉ đơn giản là bỏ qua. Việc báo cáo giúp ngăn chặn những người khác rơi vào bẫy.
Chặn và báo cáo spam qua nhà mạng
Hầu hết các điện thoại và ứng dụng nhắn tin đều có tùy chọn Chặn và báo cáo spam. Chặn sẽ ngăn người gửi tiếp tục nhắn tin cho bạn, trong khi báo cáo sẽ giúp nhà cung cấp dịch vụ di động của bạn gắn cờ số điện thoại đó là lừa đảo.
Một thông báo bật lên xác nhận liệu một số điện thoại có nên bị chặn và báo cáo là spam hay không
Báo cáo trực tiếp cho tổ chức bị mạo danh
Ngoài việc báo cáo cho nhà mạng, bạn cũng nên báo cáo trực tiếp cho công ty hoặc tổ chức bị mạo danh trong tin nhắn. Hầu hết các ngân hàng, dịch vụ giao hàng và các thương hiệu lớn đều có các trang web chuyên dụng để báo cáo lừa đảo. Họ sẽ yêu cầu bạn chuyển tiếp bản sao tin nhắn hoặc ảnh chụp màn hình để hỗ trợ công tác phòng chống.
Nộp báo cáo cho cơ quan chức năng
Nếu bạn muốn góp sức nhiều hơn, bạn có thể báo cáo vụ lừa đảo cho các cơ quan chức năng hoặc các cơ quan an ninh mạng địa phương. Nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, có các trang web chính thức để tiếp nhận báo cáo về các vụ lừa đảo trực tuyến và tấn công lừa đảo (phishing).
Khi đã hoàn thành phần việc của mình, hãy xóa tin nhắn đó. Tuyệt đối không trả lời tin nhắn của kẻ lừa đảo, vì việc tương tác chỉ khiến bạn trở thành mục tiêu lớn hơn.
Việc kiểm tra tin nhắn lừa đảo và nhận biết tin nhắn lừa đảo không chỉ là kỹ năng cần thiết trong thời đại số mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Hãy luôn tin vào trực giác của mình: nếu có điều gì đó cảm thấy không ổn, tốt nhất là nên bỏ qua tin nhắn. Hy vọng những hướng dẫn chi tiết về cách kiểm tra link lừa đảo trên đây sẽ giúp bạn an toàn hơn trên không gian mạng. Hãy chia sẻ bài viết này để giúp những người xung quanh bạn cùng nâng cao cảnh giác nhé!
